رمزگشایی از قلعه ارباب گشتاسب در خانی آباد شمالی
به گزارش بازسازی خانه، همشهری آنلاین نوشت: گذشت زمان، چهره محله خانی آباد شمالی را بطور کلی دگرگون کرده است. زمینهای بایر و کشاورزی، همین طور قلعه ارباب گشتاسب یا همان قلعه اسفندیاری، جای خودرا به بوستان، مراکز خدماتی و بافت مسکونی داده اند و دیگر نمی توان در هیاهوی شهرنشینی فعلی، اثری از آنها یافت.
در محله ای که حالا خانه های چندطبقه کوچک و بزرگش همچون حلقه های زنجیر به یکدیگر متصل شده اند و در کوچه و پس کوچه ها خودنمایی می کنند، هویت کهن آن پنهان شده است. جای محدوده های تاریخی مثل قلعه ارباب گشتاسب در محله خالی است و در حالیکه حتی عکس دقیقی از این قلعه در دسترس نیست، اما هنوز در یاد برخی ساکنان بومی محله جا خوش کرده است. در روزگار قدیم، مهم ترین پایگاه محله خانی آباد شمالی قلعه ارباب گشتاسب بود. ارباب گشتاسب، اصالت زرتشتی داشت و زرتشتیان بسیاری هم در این قلعه زندگی می کردند. معماری قلعه خاص بود و جلوه زیبایی به محل داده بود. ساختمان آن از خشت و گل درست شده بود و حدود ۲۰ تا ۲۵ اتاق تودرتو برای سکونت خانواده ها در آن تعبیه شده بود.
بافت روستا و اراضی خانی آباد قدیم-دوران قاجار استفاده از یخ به جای یخچال
پیشه و حرفه اصلی ساکنان این قلعه دامداری بود و از راه فروش شیر گاو و گوسفند امرار معاش می کردند. درون قلعه ارباب گشتاسب، چند پیرمرد و پیرزن زندگی می کردند و شیر جمع آوری شده را با گاری از جاده خاکی به شهر می بردند.
در محله خانی آبادنو، جاده آسفالت و مناسبی وجود نداشت. حاشیه جاده های خاکی محله هم پر بود از درختان سایه گستر و میوه. فروشگاه یا مغازه ای هم در این محدوده وجود نداشت و فقط یک دکه کوچک در محله محمدآباد، انتهای خانی آباد شمالی، وجود داشت. آن روزها خانواده ها وسایل خنک کننده نداشتند تا از فاسد شدن موادغذایی جلوگیری نمایند و با گذاشتن یخ روی موادغذایی، آنها را از فاسد شدن دور نگه می داشتند. فرهنگ مشارکت بین همسایه های روزگار قلعه ارباب گشتاسب
حدود دهه ۵۰، ساکنان قلعه ارباب گشتاسب اندک و محدود بودند. به همین دلیل، رابطه نزدیکی با یکدیگر داشتند و با مشکلات کنار می آمدند. آنها همه روزه از حال هم آگاه بودند و اگر مشکلی برای کسی پیش می آمد، با همکاری آنرا رفع می کردند. داخل قلعه ارباب گشتاسب، تلمبه خانه ای وجود داشت که آب مورد نیاز ساکنان را از راه چاه تأمین می کرد. ضمن این که اهالی برای استحمام و شست وشوی خود از خزینه زغالی قلعه که یک روز مختص بانوان و روز دیگر ویژه آقایان بود استفاده می کردند.
روشن کردن کوره زغالی خزینه هم حکایتی شنیدنی دارد. هریک از اهالی به قید قرعه و نوبتی مسئولیت خرید زغال و راه اندازی کوره را برعهده داشتند. فردی که مسئول روشن کردن کوره می شد، اجازه نداشت قبل از بیرون آمدن بقیه از حمام، کار خویش را رها کند. افراد برای انجام این کار مزد نمی گرفتند و فرهنگ مشارکت در انجام امور محله، از همان ایام در بین اهالی وجود داشت.
بقایای یک قلعه در حاشیه خیابان میثاق منطقه۱۹-خرداد ۱۳۹۰ امرار معاش با فروش محصولات مزارع
در انتهای بوستان ۲۲ بهمن فعلی، حوضچه آب قلعه ارباب گشتاسب قرار داشت که از راه آن، آب زلال و شفافی راهی مزارع و باغ های اطراف می شد. خانواده های ساکن در قلعه هم برای شست وشوی ظروف و وسایل خانگی خود از این آب استفاده می کردند. شهروندان سال ها از برق شهری محروم بودند. ارباب گشتاسب برای خدمت به ساکنان قلعه، موتورخانه ای راه اندازی نمود تا برق منازل مسکونی قلعه تأمین شود و مشکلات شهروندان کمتر شود. همین اخلاق و خصوصیات ارباب در حل مشکلات سبب شده بود تا در بین مردم از محبوبیت و خوشنامی برخوردار باشد.
هر دوره زمانی از تاریخچه شکل گیری محله خانی آباد شمالی جای صحبت دارد. نخستین ساکنان این محله را زرتشتی ها و یزدی ها مهاجر تشکیل می دادند که در قلعه ارباب گشتاسب زندگی می کردند. زمینهای این محدوده بسیار حاصلخیز بود و کشاورزی در آنها رونق داشت. کشاورزان محصولاتی همچون بادمجان، گوجه، هندوانه و خربزه در مزارع می کاشتند که قسمتی از آن صرف مصرف خودشان می شد و مابقی را هم با گاری و درشکه به شهر می بردند تا با فروش آنها امرار معاش کنند. چطور قلعه گشتاسب قلعه اسفندیاری شد؟
قدیمی های محله می گویند ارباب گرشاسب شاگرد جوانی به نام «احمد اسفندیاری» داشت که به او بسیار علاقه مند بود. پس از فوتش، به خاطر این که خانواده و بستگانی نداشت، همه زمین هایش را به اسفندیاری داد و از آن زمان به بعد، این محدوده به قلعه اسفندیاری شهرت یافت.
فقر رعایا و کمبود امکانات در این محله دیده می شد، اما افراد خیری وجود داشتند که تلاششان بر رفع مشکلات مالی مردم متمرکز بود. حتی نخستین جاده این محله هم برای اتصال خانی آبادنو به نازی آباد با پیگیری و توسط همین افراد ساخته و آسفالت شد.
بیشتر بخوانید: افزایش فروشنده ها در شمال تهران/ کوچ سازندگان مسکن ایرانی به ترکیه و کشورهای عربی + جدول
۲۱۷ ۳۵
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب