دستكاری طبیعت و تحریك فجایع اقلیمی؛
چگونه بحران اقلیمی سوخت حریق های ویرانگر را تامین می کند؟
بازسازی خانه: گازهای گلخانه ای که انسان ها همچنان منتشر می کنند، بحران اقلیمی را تغذیه کرده و حریق های بزرگ را در مناطق مستعد جهان و همچون در حوزه های جنگلی کشور ما ایران نیز رایج تر می کند.
پایگاه خبری گاردین در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۵ مصاحبه خبرنگار گاردین، ویکتوریا نمکانگ با جان وایلانت، نویسنده کتاب "Fire Weather" در مورد حریق های شدید جنوب کالیفرنیا را منتشر نمود. در متن حاضر ترجمه و خلاصه این گفت و گو و تکمیل آن باتوجه به موضوع تغییر اقلیم، تلاش شده است که مخاطره حوادث ناشی از تغییر اقلیم در کشور یادآوری شود تا بلکه مورد توجه جدی تر آحاد جامعه و دولت قرار گیرد.
با توجه به اهمیت موضوع و خسارت های جانی و مالی ناشی از چنین پدیده های مخرب ترکیبی، لازم و لازم است که موضوع تغییر اقلیم و عواقب ناخوش عدم توجه به پتانسیل های اقلیمی در برنامه توسعه کشور مورد توجه عموم مردم و به ویژه دولت قرار گیرد، تا بالاتر از گذشته و بطور شایسته، پتانسیل های اقلیم ایران زمین در طرح ها و برنامه های توسعه مد نظر قرار گیرد.
بیش از ۱۰ میلیون نفر در شهر لس آنجلس زندگی می کنند که بالاتر از جمعیت بیشتر ایالت های آمریکا است. هم اکنون ۱۵۰ هزار نفر از آنها منازل خودرا تخلیه نموده اند (و حدود ۱۷۰ هزار نفر دیگر نیز تحت شرایط هشدار تخلیه قرار دارند). تا روز سه شنبه (۲۵ دی ماه) حداقل ۲۴ نفر جان خودرا از دست داده اند، بالاتر از ۱۰ هزار سازه لطمه دیده یا ویران شده است و دود خطرناک کیفیت هوا را تحت تأثیر قرار داده است. حریق های لس آنجلس در راه تبدیل شدن به پرهزینه ترین حریق در تاریخ ایالات متحده است و برخی تحلیل ها پیش بینی خسارات اقتصادی ۵۰ تا ۱۵۰ میلیارد دلار را کرده اند.
آقای جان وایلنت، شهروند دوگانه آمریکایی و کانادایی که در ونکوور زندگی می کند، نویسنده است و با حریق های کلان مانند آن چه در لس آنجلس رخ می دهد، آشناست. او نویسنده کتاب پرفروش «Fire Weather» است، روایت جذابی از حریق فورت مک موری سال ۲۰۱۶ در کانادا و رابطه بین آتش و انسان ها در جهان درحال گرمایش را ارائه کرده است، که نامزد دریافت جایزه پولیتزر و جایزه کتاب ملی شده است. در تمام آثار خود وایلنت به وضوح توضیح می دهد که چرا این «آتش سوزی های قرن بیست و یکم» با حریق هایی که وی در دوران کودکی اش تجربه کرده، متفاوت هستند و این بحران آب و هوا/ اقلیمی است.
نامکانگ، خبرنگار گاردین با وایلنت درباره ی حریق های جدید در لس آنجلس، پارادایس کالیفرنیا و مائوی هاوایی گفت و گو کرده و نقش صنعت سوخت های فسیلی و سفارش های وی به ساکنان لس آنجلس را مورد بحث قرار داده است.
در این گفت و گو، وایلانت می گوید که علت دقیق شروع حریق لس آنجلس معین نمی باشد، اما صنعت سوخت های فسیلی اهمیت بالای ی در تسهیل و تقویت این حریق ها دارد. بگفته وایلانت، حریق های قرن بیست و یکم بطور بنیادی متفاوت از گذشته است و در حقیقت واکنشی به تأثیر تغییرات آب و هوایی است. با گرمایش زمین و گرم تر و خشک تر شدن اجسام، سوختن آنها آسان تر می شود و این تغییرات، طبیعت را عصبانی و آب وهوای سیاره را خصمانه کرده است.
آتش سوزی فورت مک موری در سال ۲۰۱۶، که در وضعیت مشابهی با حریق های لس آنجلس رخ داد، نشان میدهد که خشکسالی، سوخت و باد عوامل اصلی در بروز این نوع حوادث هستند و می توانند در هر نقطه ای از جهان حریق های بزرگ ایجاد کنند. لس آنجلس نیز در شرایطیست که به طرز خطرناکی در محاصره آتش قرار دارد.
وایلانت در کتابش پیشنهاد می دهد که نام Homo sapiens به Homo flagrans به مفهوم «انسان آتشین» تغییر یابد. این نام به انگیزش و اهمیت آتش در زندگی بشر اشاره دارد و بر وابستگی ما به آتش و قدرت آن تاکید می کند. آتش نه فقط به عنوان یک خطر، بلکه به عنوان منبع توانمندی ما نیز درنظر گرفته شده است. به عنوان یک جامعه، به شدت وابسته به آتشیم. مثلا، خودرو ها با موتورها و احتراق های پنهان خود، انرژی و حرارت تولید می کنند که به طور معمول از دید ما مخفی است. مهندسی مدرن این امکان را می دهد که عواقب واقعی این فرآیندها، مانند صدای بلند و گازهای مضر را احساس نکنیم. با این وجود، آتش و عوامل ناشی از آن همیشه وجود دارند و بطور نامرئی تأثیر خودرا بر محیط و طبیعت می گذارند. با اینحال مردم به تدریج بیشتر به این هزینه ها و عواقب آتش زا آگاه می شوند.
علاوه بر این، تاکید بر رشد و سود شرکت ها، خصوصاً در سازمان هایی مانند آمازون، تسلا و وال مارت، می تواند به دینامیک های مخربی منجر شود که به محیط و جامعه لطمه می زنند. نمونه های چنین اقدامات سودمحور در کشور ما نیز کم نیست که بدون توجه به پایداری سرزمین، تنها به حفظ یا ایجاد سود مادی و به هزینه تخریب سرزمین مبادرت شده است. فرایندهای شدیدا متمایل بر سودآوری، گاهی به محدودیت های طبیعی بی توجه می شود و منجر به عواقب خطرناکی برای آینده حیات بشر می شود.
در چند روز اخیر ترکیبی استثنایی از شرایط محیطی، حریق های بی سابقه ای را در سراسر جنوب کالیفرنیا به وجود آورده که به علت وزش باد با شدت نزدیک به طوفان و بروز خشکسالی ایجاد شده اند و نشانه ای از ظهور دوره ای جدید از رویدادهای ترکیبی هستند – نوعی از شرایط آب و هوایی تاریخی که بطور همزمان و در زمان های غیرمعمول سال اتفاق می افتند و منجر به وضعیتی می شوند که فراتر از توان مقابله و پاسخگویی انسان است.
وعده نادر دولت آمریکا به استفاده از توان وزارت دفاع در تقویت توانایی آتش نشانی ایالتی و محلی، نشان دهنده وسعت و سرعت گسترش حریق های و فشاری است که بر عملیات و کوشش های امدادی وارد شده است. در طول این مدت بالاتر از ۲۰ هزار هکتار از محله های پالی سیدز و ایتون سوخته و ادامه حریق بطورکامل تحت کنترل نیست. حدود یک سوم از خانه ها و کسب وکارها در این کلان شهر وسیع جنوب کالیفرنیا بطور عمدی بدون برق بود تا خطر شروع حریق های جدید به علت خطوط برق ساقط شده کم شود. این حریق به عنوان مخرب ترین حریق در تاریخ لس آنجلس شناخته می شود و صدها خانه و سازه را ویران و لطمه گسترده وارد نموده است تا حدی که منابع آب شهری به پایان رسیده است. در محله پاسیفیک پالی سیدز، مالکان ثروتمند با رها کردن خودرو های خود در محلات شلوغ با پای پیاده فرار کردند. در پاسادنا، حریق که به سرعت درحال پیشرفت بود، موجب تخلیه مناطقی از شبکه شهری شد که مسیر معروف رژه گل را شامل می شد.
آتش سوزی های اخیر در کالیفرنیا، خصوصاً در منطقه لس آنجلس، به علت تلفیقی از شرایط جوی بی سابقه و بادهای شدید، به یک بحران جدی تبدیل شد. این حریق ها، که به عنوان مخرب ترین در تاریخ این منطقه شناخته می شوند، تا حالا بالاتر از ۲۰ هزار هکتار را سوزانده و ده ها میلیارد دلار خسارات اقتصادی وارد نموده است. شرایط جوی نادر، همچون خشکسالی و وزش بادهای نزدیک به طوفان، سبب شده است که این حریق ها در ماه ژانویه، زمانی که به طور معمول فصل بارانی است، رخ دهند. این وضعیت نه فقط توانایی پاسخگویی نیروهای آتش نشانی را تحت فشار قرار داده، بلکه خطر گسترش آتش به مناطق شهری و محدود شدن مسیرهای تخلیه را نیز افزایش داده است.
چنین وقایع حدی نمادی از یک دوره ی جدید از بلایای اقلیمی پیچیده هستند که به علت تغییرات اقلیمی و انتشار گازهای گلخانه ای، شدت و فراوانی آنها افزایش پیدا کرده است. همچنین، پیش بینی می شود که با شروع فصل بارانی، لس آنجلس در معرض خطر سیلاب های فاجعه بار در مناطق لطمه دیده از حریق قرار گیرد، همچنانکه در کشور ما نیز بعد از دوره های خشکسالی، احتمال وقوع سیلاب های مخرب بیشتر است.
این وضعیت تنها مختص کالیفرنیا نیست و در سطح جهانی نیز شاهد بلایای مشابه هستیم، همچون طوفان های شدید و حریق های گسترده در مناطق مختلف. این حوادث نشان دهنده تغییرات عمیق و پیش بینی ناپذیر در سیستم های جوی و اقلیمی هستند که نیاز به بازبینی در مدیریت بحران ها را ضروری می سازند. این حریق ها یک نقطه عطف هستند، نه فقط برای ساکنان لس آنجلس، بلکه نماد یک دوره ی جدید از بلایای اقلیمی پیچیده و ترکیبی هستند. شرایط حریق فعلی در ماه ژانویه (فصل زمستان و دوره بارش) در لس آنجلس هیچ گاه در تاریخ شناخته شده وجود نداشته است، ولی حال مشاهده می نماییم.
پاسخ کوتاه این است که گازهای گلخانه ای که انسان ها همچنان منتشر می کنند، بحران اقلیمی را تغذیه کرده و حریق های بزرگ را در مناطق مستعد جهان و همچون در حوزه های جنگلی کشور ما ایران نیز رایج تر می کند. در دهه اخیر با وقوع خشکسالی های گسترده در کشور، حریق در حوزه های جنگلی کشور در شمال و دامنه های زاگرس بمراتب بیشتر و گسترده تر از گذشته روی داده است. با گرم شدن جو، هوای گرم تر آب های سطحی رودخانه ها، دریاچه ها، آب ذخیره پشت سدها و آب موجود در لایه های فوقانی خاک را تبخیر و سبب تشدید خشکسالی می شود. ذوب یخ های قطبی تغییراتی در رفتار جت استریم ها (بادهای شدید در ترازهای بالای جوی) بوجود می آورد که احتمال وقوع حریق های بزرگ مانند کالیفرنیا را زیاد می کند. مطالعات اخیر نشان داده اند که رویدادهای مشابه با وزش بادهای خشک احیانا در ماه های زمستان شدیدتر شوند.
این حریق ها نمونه حدّی از وقایعی هستند که دانشمندان اقلیم دهه هاست درباره ی آن هشدار می دهند. بلایای اقلیمی ترکیبی وقتی بطور همزمان رخ می دهند، لطمه بیشتری نسبت به زمانی که بطور جداگانه اتفاق می افتند، تولید می کنند. با تشدید بحران اقلیمی، سیستم های جوی، اقیانوسی و بوم شناختی وابسته به هم که تمدن انسانی را محدود می کنند، منجر به تغییرات ترکیبی و تغییر رژیم می شوند که پیش بینی آنها دشوار است. نمونه رخدادهای آب و هوایی مخرب وقوع همزمان کم بارشی و طوفان های گردوخاک در فصول گرم سال است.
چنین حوادثی در سرتاسر جهان درحال وقوع است و نه فقط حریق بلکه در فصل های طوفانی شاهد طوفانهای متوالی گاهی فقط با چند هفته فاصله هستیم. در سال ۲۰۲۳، حریق ها گسترده منطقه ای از کانادا را سوزاند که بالاتر از دو برابر رکورد قبلی بود و دود آن در سراسر قاره آمریکا پخش گردید و نگرانی های بهداشتی عمومی را برای ده ها میلیون نفر در پایین دست ایجاد کرد.
در هفته ها و ماه های آینده، زمانی که فصل بارانی از سر گرفته شود و رودخانه جوی (باد در لایه زیرین جو که از روی دریا و اقیانوس رطوبت را انتقال می دهد) بعدی بیاید، لس آنجلس می تواند در معرض خطر بالای سیلاب های فاجعه بار ناشی از زخم های سوخته حریق های مناطق پالی سیدز و ایتون قرار گیرد و باردیگر فاجعه را برای ساکنان محلی ترکیب خواهدنمود. رهبران سیاسی و میلیاردرها بجای پذیرش مسئولیت، اهتمام در انحراف اذهان و دروغ گویی درباره ی علل حریق ها دارند که این رفتار به لطمه های بزرگتری منجر می شود. برای آمادگی در مقابل حریق های آینده، مردم باید با شجاعت درباره ی نقش خود صحبت کنند و مسئولیت بپذیرند. برنامه هایی مانند "FireSmart" در کانادا، می توانند به جوامع محلی کمک کنند تا مناطقی که احتمال حریق در آنها بیشتر است را شناسایی و ایمن کنند.
* رییس انجمن هواشناسی ایران
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب